Robots en computers zijn overal en niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven en werk. Met de komst van artificiële intelligentie (AI) wordt de rol van robots steeds groter. Maar hoe slim zijn robots eigenlijk en wat onderscheidt mensen van robots?
Robots zijn heel slim
Met robots bedoelen we eigenlijk artificiële intelligentie (AI). Het kenmerk van AI-systemen is dat deze intelligent gedrag vertonen. Dat doen ze door data te analyseren en op basis daarvan besluiten nemen of voorstellen doen. In het dagelijks leven is een routenavigatiesysteem (GPS) daar een goed voorbeeld van. Tegenwoordig houden deze bij het berekenen van de snelste route ook rekening met files en opstoppingen. Je zou dit heel slim kunnen noemen. Een ouder voorbeeld zijn de schaakcomputers die met AI werken. Deze zijn onverslaanbaar. Dus in schaaktermen of qua navigatie zijn robots superslim.
Maar een schaakcomputer of navigatiesysteem is alleen goed in waarvoor het ontworpen is. Iemand die goed kan schaken (maar een computer niet kan verslaan) kan waarschijnlijk ook goed analyseren en heeft een goed geheugen. Eigenschappen die ook van pas komen in tal van andere werkzaamheden. Bijvoorbeeld als programmeur of wiskundige. Een mens kan dus veel meer verschillende dingen dan een robot en is in die zin veel slimmer.
Verkeerd gebruik van robots en algoritmes kan heel dom zijn
Het kenmerk van dom gedrag is iets doen terwijl je kan weten dat het niet verstandig is. Zoals roken, daar word je ziek van. Er zijn heel veel slimme mensen die roken of ander dom gedrag vertonen. Een mens is veel irrationeler dan een robot en is in die zin veel dommer. Toch kan het gebruik van robots leiden tot ongewenste situaties.
Het gebruik van artificiële intelligentie (AI) bij sociale media is daar een goed voorbeeld van. In plaats van AI spreekt men bij internet en sociale media vaak van algoritmes. Doel van algoritmes bij bijvoorbeeld Facebook is om jou zo lang mogelijk Facebook te laten gebruiken. En het blijkt dat mensen liever klikken op schokkende berichten (ook al zijn deze niet waar) en graag in hun eigen gelijk worden bevestigd. Dit kan ertoe leiden dat algoritmes van sociale media ervoor zorgen dat mensen elkaar ophitsen en een democratie in gevaar brengen. Een voorbeeld hiervan is de rol van Facebook bij de Capitoolbestorming in Washington na de verkiezing van president Biden.
Het algoritme van Facebook deed zijn werk erg goed, misschien wel te goed. Berichten over vermeende kiezersfraude werden massaal gedeeld. Alleen de consequenties ervan kon het algoritme niet overzien. Daarvoor was het niet ontworpen. In die zin was het algoritme erg dom. Medewerkers van Facebook zagen wel dat het fout ging, maar de top greep niet in, wat achteraf ook niet zo slim was.
Robots hebben geen gezond verstand
Het voorbeeld van Facebook laat zien dat een robot zich niet kan verantwoorden en dat het ook geen gezond verstand heeft. Pedro Domingos, hoogleraar artificiële intelligentie (University of Washington), zegt hierover dat het de taak van mensen is om robots dingen te laten doen die ze moeten doen. Vooraf moeten mensen bepalen wat het doel is van een robot (artificiële intelligentie of een algoritme). En als de robot eenmaal wordt gebruikt, moeten mensen zich afvragen of deze doet wat werd beoogd.
“Your job in a world of intelligent machines is to keep making sure they do what you want, both at the input (setting the goals) and at the output (checking that you got what you asked for).”
― Pedro Domingos
Omdat het mensen zijn die bepalen wat een robot of algoritme moet doen, kunnen zij zich niet achter diezelfde robot verschuilen als het gebruik ervan negatief uitpakt. Helaas zijn er al veel voorbeelden waarin dit wel gebeurd. Zoals bij Facebook, maar ook bij overheden waar algoritmes worden gebruikt om bijvoorbeeld fraude op te sporen. Bij de zogenaamde toeslagenaffaire gingen algoritmes selecteren op afkomst en sociale klasse. Je kan hier het algoritme niet de schuld van geven. Het zijn de mensen die het laten gebeuren en het gebruik van AI en robots niet begrenzen door middel van toezicht of regelgeving.
